هرات از جمله ولایت‌هایی است که سال نو را به گونۀ خاص تجلیل می‌کند. هرات مانند کابل برای باشنده‌های سایر ولایت‌ها نیز محل بود‌وباش فراهم کرده است. کثرت نفوس و حضور مردمان از نژاد‌های مختلف در هرات سبب شده تا رسم و رواج گوناگونی داشته باشد. علی‌شاه یعقوبی باشند‌ۀ ولایت غزنی و لسوالی مالستان است. سال‌هاست که در هرات زندگی می‌کند. هزاران نفر مانند علی‌شاه از ولایت‌های دیگر به هرات مسکن‌گزین شده‌اند. حالا علی‌شاه با رسم و رواج‌های ولایت هرات خو گرفته است. با علی‌شاه راجع به موضوعات مختلف فرهنگی ولایت هرات صحبت کردم. معلومات علی‌شاه قانع‌کننده بود. یعقوبی در بار‌ۀ فرهنگ سال نو شان سخن گفت. در زیر حاصل این گفتگو را می‌خوانید. این مصاحبه چندسال قبل انجام شده و اینک به نشر می‌رسد.
رفتن به خرید
پیش از رسیدن سال نو همه برای سال نو شان آمادگی می‌گیرند. آماده شدن و آمادگی گرفتن مردم متفاوت است. فامیل‌های نزدیک در ولایت هرات پیش از رسیدن سال نو در خانۀ یکی از دوستانشان جمع می‌شوند. خانواده‌ها دستهجمعی ضرورت‌های شان را مشخص می‌کنند. برای رفتن به بازار روز مشخصی را مدنظر می‌گیرند تا همه بتوانند در آنروز به بازار بروند. تهیه لباس برای اطفال و کودکان در اولویت قرار دارد. همه خانواده‌ها در سال نو برای اطفال و کودکان‌شان لباسنو تهیه می‌کنند. در سال نو به تن‌ها اطفال لباس‌های رنگارنگ دیده می‌شود. اطفال با خوشی لباس‌های نو شان را می‌پوشند.
سفر‌ۀ نوروزی
در سال نو خانواده‌ها برای پذیرایی از مهمان‌های‌شان سفر‌ۀ نوروزی یا سفر‌ۀ عیدی پهن می‌کنند. فامیل‌ها برای تهیه کردن سفره به بازار رفته انواع خوردنی‌ها را تهیه می‌کنند. در روی سفره کیک، کلچه و انواعی میوه‌های خشک به دسترس است. مهمانان در اطراف دسترخوان تجمع کرده از خوردنی‌های روی سفره میل می‌کنند.
نذر شب نه
مردمانی که از سایر ولایات به هرات می‌روند در شب 29 ماه اخیر سال نذر می‌کنند. فامیل‌هایی که در همسایگیهم قرار دارند در یک خانه جمع می‌شوند و نذر و حلوا را پخته می‌کنند. حلوا را طوری می‌پزند که همراه آرد، روغن و سمنک مخلوط می‌کنند. آن را با چمچه درهم می زنند تا خوب پخته شود. پخته کردن حلوا خیلی مشکل است و ساعت‌ها وقت ضرورت دارد. حلوای پخته شده را خانم‌ها در بین همسایه‌ها و مستحقین تقسیم می‌کنند.
جهنده بالا کردن
مراسم جهنده بالا کردن بیشتر در بین مردمانی مروج است که از سایر ولایت‌ها به هرات آمدهاند. فامیل‌ها برای اشتراک در این مراسم به قبرستان ولسوالی جبرئیل ولایت هرات می‌روند. مراسم جهنده بالا کردن در روز اول نوروز به قبرستان جبرئیل اجرا می‌شود.
برنامۀ روز دوم و سوم نوروز
در این دو روز خانواده‌ها بیشتر به دیدار یکدیگر شان می‌روند. اقارب نزدیک در روز‌های سال به بهانۀ نوروز از یکدیگر شان دیدن می‌نماید. بیشتر کودکان برای تبریکبادی نزد بزرگان می‌روند. بعضی فامیل‌ها چاشت و شب در خانۀ هم می‌مانند.
فوتبال کردن
جوانان در دو روز اول سال بیشتر به سالن‌های فوتبال می‌روند. بازی‌های فوتبال طوری برنامه‌ریزی می‌شود که بازی‌های نهایی برای روز‌های نوروز می‌ماند. مردم برای تماشای فوتبال به سالن‌ها می‌روند. بازی‌های فاینل چنان جذاب و دیدنی است که بیشتر مردم تکت را قیمت زیاد می‌خرند.
چهارشنبه اخیر سال
چهارشنبه اخیر ماه حوت در ولایتی هرات تعطیلی است. در این روز دکان‌ها، کورس‌ها و … بسته می‌باشند. فامیل‌ها این روز را به گونۀ خاص تجلیل می‌کنند. رسم چهارشنبه اخیر سال بیشتر در بین باشنده‌های اصیل و سابقهدار ولایت هرات معمول است. برای تفریح و میله خانواده‌ها به جای‌های دیدنی چون گذرگاه، پل هاشمی، خواجه کویی، خواجه کله و باغ ملت می‌روند. خانواده‌ها تا اخیر روز میله می‌کنند و نزدیک شام به خانه‌های‌شان بر‌می‌گردند.
نوروزی بردن
نوروزی بردن فرهنگ رایج در افغانستان است. باشنده‌های ولایت هرات پیش از رسیدن سال نو برای عروس‌های‌شان نوروزی می‌برند. نوروزی از طرف فامیل داماد برای فامیل عروس برده می‌شود. فامیل‌ها بیشتر وسایل آرایشی برای عروس‌های‌شان می‌برند. در کنار وسایل آرایشی بعضی فامیل‌ها کیک و چاکلیت برای فامیل عروس می‌برند.
عیدی دادن
در سال نو کودکان برای تبریک گفتن سال نو نزد بزرگ‌سالان می‌روند. بزرگ‌سالان تحفهگونه برای کودکان عیدی می‌دهند. عیدی در سال نو پول ناچیزی می‌باشد.
تفریح رفتن
یکی از رسم‌های نوروزی تفریح کردن و طبیعت‌گردی است. ولایت هرات برای سیاحت و میله کردن مکان‌های مناسبی زیاد دارد. در هرات هرکس مطابق میل خود تفریح می‌کند. جای‌هایی که در شب و روز سال نو از نفر جای نیست؛ گذرگاه، خواجهکویی، خواجهکله، پل محمود و باغ ملت است. باشنده‌های اصیل ولایت هرات در جای‌های شلوغ و پرازدحام برای تفریح می‌روند اما مردم‌هایی که از سایر ولایت‌ها به هرات آمدهاند تلاش دارند تا در مکان‌هایی که کمتر بیروبار است بروند تا راحت‌تر تفریح ومیله کنند.
سیزده بدر
باشنده‌های ولایت هرات سیزده روز بعد از نوروز برای تفریح در دامن کوه‌ها و مکان‌های تفریحی می‌روند. مردم‌هایی که از سایر ولایات به هرات آمدهاند چندان با این رسم خو نگرفته‌اند. مردم هرات تحت تأثیر فرهنگ کشور همسایه ما ایران قرار گرفته‌اند. ایرانی‌ها سیزده روز بعد از نوروز را به نام «سیزده بدر» تجلیل می‌کنند. شاید هم مردم هرات جشن سیزدهبدر را از ایرانی‌ها گرفته باشد.
تهیه‌کننده: حسین‌علی حیدری
مصاحبه‌شونده: علی‌شاه یعقوبی
برگرفته از: آرشیف خبرگزاری فرهنگ‌پرس
