رمضان، ماه میهمانی خداست، ماه بندگی و نمایش بزرگ عزت، عظمت و عدل الهی که در آن، همه بندگان خدا اعم از فقیر و غنی در برابر یکی از مهم‌ترین آزمون‌های الهی، در صفی واحد قرار می‌گیرند و کام و زبان و ذهن و ضمیر خویش را بر هرآن‌چه از سوی شارع مقدس بر آن مهر حرمت و ممنوعیت خورده است، می بندند.
از این ماه عزیز همه‌ساله در افغانستان نیز با شکوه خاصی تجلیل می شود و بندگان الهی در برابر این تکلیف مقدس، خاضعانه تمکین می‌کنند و فارغ از مشقت‌هایی که ممکن است اوضاع و شرایط زیست محیطی و یا تغییرات آب و هوایی و تصادف و تقارن این ماه مبارک با روزهای گرم و طولانی تابستان بر روزه‌داران تحمیل کند در برابر تکلیف الهی، با خضوع و تواضع، تسلیم می‌شوند.
براساس آمارهای رسمی، بیش از ۹۹ درصد مردم افغانستان، مفتخر به ایمان به آیین آسمانی اسلام اند و به همین دلیل، برگزاری ماه مبارک رمضان و شرکت در این میهمانی عظیم الهی، با سنت‌ها و رسوم اجتماعی ملی و محلی مختلفی، همراه است که بر شکوه و عظمت این ماه عزیز و عظیم می‌افزاید.
این سنت‌ها از روزهای آخر ماه شعبان آغاز می‌شود که شامل آمادگی مردم برای برگزاری هرچه پرشکوه‌تر ماه میهمانی خدا می‌شود.
مردم در روزهای منتهی به ماه مبارک رمضان، با خرید اقلام خاص خوراکی مانند خرما، عسل و… به استقبال این ماه می روند. بازار پخت و پز «جلبی» نیز در آستانه آغاز ماه رمضان، رونق خاصی پیدا می کند. مردم غالبا از جلبی به مثابه غذای سحری استفاده می کنند. خرما و عسل نیز معمولا در هنگام افطار مورد استفاده روزه‌داران در افغانستان قرار می‌گیرد.
علاوه بر این، در شب‌های ماه مبارک رمضان و در آستانه آغاز اذان مغرب، مردم با پخش خرما، شیر، حلوای مخصوص محلی و شیرینی‌های خوش طعمی که محصول بومی همان شهر به حساب می‌آید؛ برای روزه‌داران و رهگذران روزه‌دار، حاجات خویش را از خداوند می‌خواهند، روح اموات‌شان را شاد می‌کنند و به نیازمندان و روزه‌داران فقیر، کمک می‌کنند.
برگزاری دوره‌های منظم ختم قرآن‌کریم در طول ماه مبارک نیز از دیگر سنت‌های خوب و پسندیده‌ای است که در طول ماه مبارک رمضان در میان مردم مسلمان افغانستان به صورت گسترده‌ای رواج دارد و مردم به ویژه جوانان روزه‌دار، با شرکت در این مراسم و برنامه‌ها، ایمان و تعهد خویش به تکالیف الهی را به نمایش می‌گذارند.
بازار فروش میوه‌های تازه نیز در این ماه از رونق خاصی برخوردار می‌شود و عرضه‌کنندگان میوه‌های شیرین و گوارای افغانستانی، سعی می‌کنند با عرضه بهترین و تازه‌ترین میوه‌های وطنی، خود را در لذت میهمانان عزیز خدا شریک و سهیم کنند.
در این میان، کودکان خانواده نیز که هنوز به سن تکلیف نرسیده‌اند، روزهایی را شریک سفره الهی می‌شوند و بدین ترتیب برای تمکین به این تکلیف الهی در آینده، ابراز عشق و آمادگی می‌کنند.
در طول ماه مبارک رمضان همچنین بلندگوهای مساجد برادران اهل سنت، نماز مخصوص این ماه، معروف به نماز تراویح را پخش می‌کنند. شرکت هزاران مسلمان روزه‌دار در این مراسم معنوی و روحانی بر لذت و شکوه آن می‌افزاید.
شب‌های پرشکوه و عظیم قدر نیز از سوی مردم مسلمان افغانستان از نوزدهم تا بیست و سوم این ماه گرامی داشته می‌شود و شیعیان افغانستان از آن‌جایی که این لیالی عزیز و عظیم با نزول قرآن و شهادت امام اول شیعیان، امیر مؤمنان، مولای موحدان حضرت علی علیه‌السلام همراه است؛ این شب ها را احیا می‌کنند و طی آن به نمازهای مخصوص شب‌های قدر، خواندن سوره‌های خاصی از قرآن‌کریم، ذکر اوراد، اذکار و ادعیه مخصوص، برگزاری مراسم سوگواری و سخنرانی می‌پردازند.
روزهای آخر ماه مبارک رمضان نیز از آن‌جایی که با لذت عبوری پیروزمندانه از یک امتحان عظیم الهی همراه است و مردم به پیشواز و شکرانه آن، به استقبال عید سعید فطر می‌روند، شور و شوق خاصی دارد.
بازار فروش شیرینی و کیک و میوه‌های خشک و تر، رونق می‌گیرد، مردم لباس‌های نو می‌خرند و در آخرین شب ماه مبارک نیز پس از محرز شدن رؤیت هلال، پس از سنجش فطریه روزه، به استقبال عید می‌روند.
روز عید با سنت‌های خاص افغانستانی با شور و شادی و نشاط برگزار می‌شود. دید و وادیدهای دوستان، کنار گذاشتن کینه‌ها و کدورت‌های گذشته، رفتن به تسلیت خانواده‌های صاحب عزا، پوشیدن لباس‌های نو، برگزاری رقص و ساز و آواز محلی و تهیه غذاهای مخصوص بومی، از کارهایی است که مردم در ایام عید برای بزرگداشت از آن، برگزار می‌کنند.
