مقدمه
هر ساله در 3 حوت برابر با 21 فبروری از روزجهانی زبان مادری تجلیل به عمل می‌آید. در سال 1999، یونسکو (سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد) با هدف گرامیداشت این رویداد و افزایش آگاهی درباره اهمیت زبان‌های مادری، 21 فبروری را به عنوان روز جهانی زبان مادری معرفی کرد. این روز به ترویج تنوع زبانی و فرهنگی و همچنین حفظ زبان‌های در حال انقراض کمک می‌کند و به اهمیت زبان‌های مادری در هویت فرهنگی افراد تأکید دارد.
زبان مادری بخش مهمی از هویت فردی و فرهنگی هر انسان است. هر فرد با زبان مادری اش تشخص وهویت پیدا می‌کند. زبان مادر به مثابۀ بخشی از هویت آن فرد شناخته می‌شود. اما با این وجود امروزه زبان مادری در بسیاری از جوامع با چالش‌های مختلفی مواجه شده است. این چالش‌ها را می‌توان به دسته‌های زیر تقسیم کرد:
- کاهش تعداد گویشوران: در جوامع مهاجر، نسل‌های جدید کمتر به زبان مادری صحبت می‌کنند. تأثیر جهانی‌شدن و گسترش زبان‌های غالب مانند انگلیسی، موجب تضعیف زبان‌های محلی می‌شود.
- سیاست‌های زبانی و آموزشی: در برخی کشورها، آموزش رسمی به زبان مادری محدود است یا وجود ندارد. برخی دولت‌ها سیاست‌هایی برای ترویج یک زبان خاص دارند که باعث نادیده گرفتن زبان‌های دیگر می‌شود.
- تأثیر رسانه‌ها و فناوری: تسلط رسانه‌های بین‌المللی به زبان‌های غالب، استفاده از زبان مادری را کاهش می‌دهد. محتوای دیجیتال و فناوری‌های نوین اغلب از زبان‌های رایج جهانی پشتیبانی می‌کنند، نه زبان‌های محلی.
- نگرش‌های اجتماعی و فرهنگی: برخی افراد زبان مادری خود را پایین‌تر از زبان‌های جهانی می‌دانند و کمتر از آن استفاده می‌کنند. فشارهای اجتماعی و اقتصادی ممکن است مردم را به استفاده از زبان‌های رایج‌تر سوق دهد.
- چالش‌های نگارش و استانداردسازی: برخی زبان‌های مادری خط رسمی ندارند یا نگارش استانداردی برای آنها تدوین نشده است.عدم منابع آموزشی کافی برای یادگیری خواندن و نوشتن به زبان مادری.
- از بین رفتن تنوع زبانی: زبان‌هایی که گویشوران کمی دارند در خطر انقراض هستند. از بین رفتن یک زبان، به معنای از بین رفتن فرهنگ، ادبیات و تاریخ آن است.
راهکارها برای حفظ زبان مادری
- ترویج آموزش زبان مادری در مکاتب و خانواده‌ها.
- ایجاد محتوای دیجیتال و رسانه‌ای به زبان مادری.
- تشویق به استفاده از زبان مادری در زندگی روزمره و فعالیت‌های اجتماعی.
- مستندسازی و تحقیق درباره زبان‌های در خطر انقراض.
نتیجه
زبان مادری بخش جدایی‌ناپذیر از فرهنگ و هویت افراد است و تلاش برای حفظ و تقویت آن، به غنای فرهنگی جوامع کمک می‌کند. اما امروزه دیده می‌شود که زبان مادری با چالش‌های عمده‌ای روبه‌رو گردیده است که شماری از آنها در فوق یادآوری گردید. برای غلبه بر این چالش اساسی‌ترین راهکار همانا سیاست ترویج آموزش زبان مادری در مکاتب و خانواده‌هاست. دولت‌ها با سرمایه‌گذاری در این بخش می‌توانند خطر انقراض زبان‌های مادری را مرتفع سازند یا آن را کاهش دهند.
