اخلاق شهروندی
اخلاق شهروندی یکی از موضوعات مهم بین‌رشته‌ای است که در رشته‌هایی چون سیاست، فلسفه، جامعه شناسی، … طرح و مورد مطالعه قرار می‌گیرد. «اخلاق شهروند تعهدات عمومی است که در قالب رفتارهای اجتماعی شکل می‌گیرد.» به عبارت ساده‌تر، اخلاق شهروندی عبارت است از سلسله وظایف و رفتارهایی که یک شهروند در مقابل سایر شهروندان دارد و انجام می‌دهد. مسئولیت‌پذیری، قانون‌گرایی، هنجارپذیری، تعاون، رعایت موازن و شئونات عمومی و اسلامی، رعایت حجاب، مدارا، عفو، صله رحیم، صلح، دوستی، برادری و … از مهم‌ترین مفاهیم اخلاق شهروندی اند. در زیر به صورت فشرده و بر حسب ضرورت به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:
تعاون و همکاری
یکی از مهم‌ترین ارزش‌هایی که در جامعه اسلامی وجود دارد تعاون و همکاری است. خداوند در قرآن کریم می‌فرماید::« وَتَعَاوَنُواْ عَلَى الْبرِّ وَالتَّقْوَى وَلاَ تَعَاوَنُواْ عَلَى الإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ وَاتَّقُواْ اللّهَ» [المائدة: ٢ ] ترجمه: « بر اساس نيكي و پرهيزگاري همديگر را ياري و پشتيباني نمایيد، و همديگر را براساس تجاوز و ستمكاري ياري و پشتيباني نكنيد.»
علاوه بر قرآن کریم، در احادیث متعدد از پیامبر اسلام ـ صلي الله عليه وسلم ـ بر مسأله تعاون و همکاری تأکید صورت گرفته است. در حدیثی از پیامبر گرامی آمده است که می‌فرمايد: «مَنْ نَفَّسَ عَنْ مُؤْمِنٍ كُرْبَةً مِنْ كُرَبِ الدُّنْيَا نَفَّسَ اللَّهُ عَنْهُ كُرْبَةً مِنْ كُرَبِ يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَمَنْ يَسَّرَ عَلَى مُعْسِرٍ يَسَّرَ اللَّهُ عَلَيْهِ فِى الدُّنْيَا وَالآخِرَةِ وَمَنْ سَتَرَ مُسْلِمًا سَتَرَهُ اللَّهُ فِى الدُّنْيَا وَالآخِرَةِ وَاللَّهُ فِى عَوْنِ الْعَبْدِ مَا كَانَ الْعَبْدُ فِى عَوْنِ أَخِيهِ ….»
ترجمه: «کسي که مصیبتی از مصیبت‌های دنيوي مؤمني را مرفوع سازد، خداوند مصيبتي از مصيبت‌هاي روز قيامت او را مرفوع می‌كند، و کسي که با تنگدستي سهل‌گيري کند، خداوند در دنيا و آخرت با او سهل‌گيري می‌کند. و کسي که عيب مسلماني را بپوشاند، خداوند در دنيا و آخرت عيب او را می‌پوشاند. خداوند در صدد کمک بنده است، تا لحظه‌اي که بنده در صدد کمک به برادر مسلمانش باشد.»
تعاون ضمن این‌که در قرآن و حدیث به عنوان یک ارزش و عمل نیک یاد شده است، در ادبیات نیز از آن به خوبی و نیکی یاد شده است. چنانچه سعدی علیه رحمه فرماید:
بنی آدم اعضایِ یکدیگرن که در آفرینش ز یک گوهرند
چو عضوی به درد آورد روزگار دگر عضوها را نماند قرار
تو کز محنتِ دیگران بی‌غمی نشاید که نامت نهند آدمی
یا در جای دیگر فرماید:
ره نیک‌مردان‌ِ آزاده گیر چو ایستاده‌ای دست افتاده گیر
ببخشای کآنان که مرد حقند خریدار دکان بی‌رونق‌ند
بنابر این تعاون جزء ارزش‌های اسلامی است. هرکس خود را به این عمل نیک مزین کند و دست مستحقین را بگیرد، ضمن این که یک عمل نیک انجام داده، ثواب دنیوی و اخروی کمایی کرده است.
امروزه در افغانستان خانواده‌ها و افراد مستحق فراوان است. میلیون‌ها انسان در فقر و ناداری دست و پنجه نرم می‌کنند. با رسیدن فصل سرما و زمستان بسیاری از خانواده‌ها چشم انتظار کمک می باشند و دست نیاز به سوی توانمندان دراز می کنند. بجاست که توانمندان دست ناتوانان را بگیرند و آنان را یاری رسانند.
نویسنده: م. ج
