پیشوند «می»
پیشوند «می»[1] با نیم‌فاصله نوشته می‌شود. مانند: میگفت، میخورد…
بنویسیم ننویسیم
میگفت میگفت
میخورد میخورد
میرفت میرفت
میرود میرود
- «ها» علامت جمع فارسی دری است. با نیم‌فاصله[2]نوشته می‌شود:
بنویسیم ننویسیم
اینها اینها[3]
آنها آنها
ماهها ماهها
درختها درختها
- در موارد زیر ذکر «ها» با نیم‌فاصله ضروری است:[4]
الف. هرگاه بعد از کلمات و اصطلاحات اروپایی واقع شود:
بنویسیم ننویسیم
مرکانتیلیستها مرکانتیلیستها
پزیتوییستها پزیتوییستها
فرمالیستها فرمالیستها
مینیمالیستها مینیمالیستها
ب. هرگاه کلمه پردندانه (بیش از سه دندانه) شود و یا به «ط» و «ظ» پایان یابد:
بنویسیم ننویسیم
پیشبینیها پیشبینیها
حساسیتها حساسیتها
استنباطها استنباطها
تلفّظها تلفّظها
ج. هرگاه منظور نویسنده از آوردن «ها» جمع ساختن اسامی خاص باشد:
بنویسیم ننویسیم
سعدیها سعدیها
فردوسیها فردوسیها
مولویها مولویها
د. هرگاه کلمه به «ها»ی غیر ملفوظ ختم شود:
بنویسیم ننویسیم
میوهها میوهها
خانهها خانهها
پروانهها پروانهها
هـ هرگاه کلمه به «ها»ی ملفوظی ختم شود که پیش از آن حرف متّصل بوده باشد:
بنویسیم ننویسیم
فقیهها فقیهها
سفیهها سفیهها
نکته 1: جمع‌الجمع در زبان فارسی دری وجود ندارد. بنابراین استعمال این کلمات غلط است: اولادها، احوالات، وجوهات، امورات، عجایبها، جواهرها، نذورات.
بنویسیم ننویسیم
اولاد اولادها
احوال احوالات
وجوه وجوهات
امور امورات
عجایب عجایب ها
جواهر جواهرات
نذور نذورات
نکته 2: کلمات زبان فارسی دری به «ات» جمع بسته نمیشوند. بنابراین استفاده از این کلمات اشتباه است: نمایشات، آزمایشات، گزارشات، پیشنهادات، سفارشات، فرمایشات.
بنویسیم ننویسیم
نمایش‌ها نمایشات
آزمایش‌ها آزمایشات
گزارش‌ها گزارشات
پیشنهادها پیشنهادات
سفارش‌ها سفارشات
فرمایش‌ها فرمایشات
نکته 3: بعضی کلمه‌های عربی استثناست. مثل: اطلاعات، انتخابات، عملیات.
نکته 4: اسم‌های عربی را می‌توانیم در فارسی دری با علامت جمع «ها»، جمع ببندیم. مثل:
بنویسیم ننویسیم
نظرها نظرات
خطرها خطرات
اثرها اثرات
نفرها نفرات
نکته 5: از علامت جمع عربیِ «ین» تا حدّ امکان نباید در زبان فارسی دری استفاده شود. مانند[5]:
بنویسیم ننویسیم
محصّلان محصّلین
معلمان معلمین
معلولان معلولین
محبوسان محبوسین
مؤمنان مؤمنین
نکته 6: نشانۀ جمع عربیِ «ـون» در زبان فارسی دری به نشانه‌های جمع فارسی دری (ها و ان) تبدیل می‌شود.[6] مانند:
بنویسیم ننویسیم
انقلابی‌ها انقلابیون
روحانیان روحانیون
سیاسی‌ها سیاسیون
نکته 7: هرگاه بخواهیم جمع مکسّر عربی مثل اساتید و مکاتب را به فارسی دری جمع ببندیم، باید از علامت جمع «ها» و «ان» استفاده کنیم.[7] مانند:
بنویسیم ننویسیم
استادها/ استادان اساتید
مکتب‌ها مکاتب
دکان‌ها دکاکین
دهقانان/ دهقان‌ها دهاقین
نکته 8: اسم جمع[8] را نباید دوبار جمع ببندیم؛ مگر این که حکم مفرد پیدا نماید. مانند:
بنویسیم ننویسیم
قریه قریه‌ها
فرقه فرقه‌ها
رمه رمه‌ها
قبیله قبیله‌ها
لشکر لشکرها/لشکریان
مردم مردمان
گروه گروه‌ها
قوم اقوام
ملت ملت‌ها
[1] . «روش املای زبان دری»، نوشته است: «هرگاه این پیشوند[می] در جلو فعل‌های آغازشده به صامت قرار گیرد، با ماده یا اصل فعل پیوسته نوشته می‌شود. مانند: میگفت، میروم، میدانستم، میخواست، میرفت، میدید.» (فاریابی، 1363: 22)
[2] . فرهنگستان زبان و ادب فارسی هردو وجه (جدا و پیوسته) را جایز دانسته است. (فرهنگستان، 1391: 23). «روش املای دری» پیوسته‌نویسی را ترجیح داده است. (فاریابی، 1363: 26). محمّدی‌فر پیوسته‌نویسی را ترجیح داده است مگر در جایی که کلمه مختوم به «ها»ی غیر بیان حرکت باشد. (محمّدی‌فر، 1381: 382)
[3] . عباس حری، «اینها» و «آنها» را مستثنا می‌داند و متعقد است که باید پیوسته نوشته شوند. (حری، 1391: 120)
[4] . فرهنگستان، فاریابی.
[5] . حری، 1391: 121.
[6] . در عربی اگر اسم در حالت نصبی یا جرّی باشد به «ین» و در حالت رفعی به «ـون» جمع بسته می‌شود. در فارسی چنین قاعده‌ای وجود ندارد. لذا بهتر است در همه حال، به آن و ها جمع ببندیم. مثل معلمان، مؤمنان، مترجمان، روحانیان. (نجفی، 1397: 138)
[7] . شریعتی سحر، 1392: 87.
[8] . اسم جمع عبارت است از اسمی که در ظاهر مفرد است؛ ولی در معنا جمع می‌باشد. «ملت» که در ظاهر مفرد و در معنا جمع است. (شریعتی سحر، 1392: 88)
