بدون شک بنای عظیم مصلی هرات که به همت و تلاش بانوی فرهیخته دوره تیموری «گوهرشاد» ساخته شده از مهم‌ترین آثار تاریخی افغانستان است که نیازمند توجه ویژه برای ثبت در میراث جهانی «یونسکو» است.
یادآوری از حکمرانی دوره تیموریان در مناطق غربی افغانستان در بین افغان‌ها مشهور است، شهر هرات در زمان تیموریان از رشد و ترقی خاصی برخوردار شد و ابنیه‌ای که عمری ۵۰۰ ساله دارند همچنان در این شهر روی پای خود ایستاده‌‌اند و می‌توان به جد ادعا کرد که دوره تیموریان در هرات، دوره طلایی این شهر بوده است.
نخستین بنای تاریخی که نگاه هر تازه وارد را به شهر هرات را جلب می‌کند، مناره‌های مصلی این شهر است که در اواسط قرن هشتم تا دهم هجری شمسی، زمان حکمرانی پادشاهان تیموری از مجموع مصلای بزرگ در گوشه شمالی این شهر باقی مانده است.
این بنا یکی از مهم‌ترین آثار تاریخی شهر هرات است که هنرنمایی آن چشمان هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌کند.
مصلی هرات در زمان ساخت، از مجموع ۱۰مناره و هشت ساختمان علمی-آموزشی تشکیل شده بود که اکنون تنها ۵ مناره و یک ساختمان از آن باقی مانده است.
کار بنای ساختمان‌های مصلای هرات، ۵۰۰ سال قبل، در قرن نهم هجری شمسی به دستور «گوهرشاد بیگم» همسر «شاهرخ میرزا» یکی از پادشاهان مشهور تیموری آغاز شد.
«گوهرشاد بیگم» از جمله شاهزادگان و زنان دانشمند و مسلمان دوره تیموریان است که ۵۰۰ سال پیش، بزرگترین مرکز علمی آموزشی اسلامی عصر خود را در هرات بنا کرد که امروز آثار آن بر جای مانده است.
طرح ساخت این بنا(مصلی هرات) شامل ۹ ساختمان و ۱۰ مناره است.
۹ ساختمان آن شامل «مدرسه گوهرشاد»، «مسجد جامع گوهرشاد»، «مدرسه سلطان حسین بایقرا»، «خانقاه سلطان حسین بایقرا»، «مسجد جامع امیرعلی شیرنوایی»، «دارالحفاظ»، «دارالشفا»، «خانقاه اخلاصیه» و «مدرسه اخلاصیه» بود.
بخش اعظم طرح در زمان حیات گوهر شاد بیگم بنا شد و پس از مرگ وی درسال۸۶۱( هـ . ش)، «سلطان حسین میرزا» کارهای باقی مانده را تکمیل کرد و مجموعه مصلی را با درختان کاج، صنوبر و سرو تزئین کرد.
دیری نگذشت که مهم‌ترین قسمت‌های مصلی در سال ۱۸۸۵ میلادی توسط نظامیان حکومت وقت انگلیس با همکاری «عبدالرحمان خان» پادشاه وقت افغانستان ویران شد تا فضای بیشتری برای نیروهای توپخانه‌ای آن کشور که برای نبرد با روس‌ها آماده می‌شدند فراهم شود.
بقایای این مکان تاریخی در تجاوز شوروی و در زمان جنگ‌های داخلی افغانستان از تخریب در امان نماند و از ساختمان‌های باشکوه و مناره‌های تزئین شده تنها پنج مناره در کنار مقبره گوهرشاد با گنبد کاشی‌کاری شده آبی‌رنگ دندانه‌دار، باقی ماند.
از ساختمان مدرسه گوهرشاد که دارای چهار مناره مجلل بود اکنون یک مناره و نیمی از یک مناره دیگر باقی مانده که آن هم بر اثر اصابت موشک و انحراف بیش از حد در خطر تخریب است.
در بخش دیگر مصلی تاریخی هرات گنبدی قرار دارد که از آن به نام «گنبد سبز» یا «گنبد کلاه درویش» یاد می‌شود و از ابنیه‌ای است که تاکنون ثابت باقی مانده است.
همچنین چهار مناره از مدرسه سلطان حسین بایقرا در ضلع غربی مصلی باقی مانده است.
به گفته کارشناسان، مناره در هنر و معماری اسلامی از جایگاه خاصی برخودار است و از ویژگی‌های آن می‌توان به جایگاه مشخص مؤذن برای اذان، کاربرد اهداف دفاعی و نظامی و نشان‌دادن قدرت و حاکمیت اشاره کرد.
اکنون از مصلی تاریخی هرات تنها به عنوان یک مکان تفریحی برای دانشجویان و بازدیدکنندگان داخلی و خارجی استفاده می‌شود.
سازمان یونسکو در سال۱۳۸۲ هجری شمسی از حکومت افغانستان خواست تا برای بقای این آثار تاریخی و ثبت این مکان در لیست میراث فرهنگی جهان، شرایط محافظت این سازمان را بپذیرد و اجرایی کند اما با گذشت زمان و بی‌توجهی به این امر تاکنون این مکان تاریخی درج لیست میراث فرهنگی یونسکو نشده است.
/انتهای پیام/
