عروسی یک سنت اسلامی‌ است که از زمان حضرت پیامبر(ص) تاکنون بر جای مانده است. رسم و رواج عروسی در مناطق مختلف افغانستان فرق می‌کند. هر منطقه رواج خاص خود را دارد. رسم عروسی در مناطق مراکزی (هزاره‌جات) با رسم عروسی در سایر شهر‌های افغانستان کاملاً متفاوت است. در اینجا به برخی از رواج‌های عروسی در مناطق مرکزی (هزاره‌جات) اشاره می‌کنیم:

خرج کوتاه کردن: پیش از این‌که زمان عروسی فرا برسد، یک یا دو نفر از خانوادۀ داماد به خانۀ عروس می‌روند تا مصارف عروسی را مشخص کنند. هر دو خانواده در مشورت باهم، مصارف روز عروسی و زمان برگزاری مراسم را معین می‌کنند.
شب نکاح: پیش از مراسم عروسی، مراسم نکاح را برگزار می‌شود. هردو خانواده در خانۀ عروسی گردهم می‌آیند و از ملای مکتب نیز دعوت می‌کنند تا عقد داماد و عروس را بخواند. بعد از خواندن عقد و دعا، شیرینی میان اشتراک‌کنندگان توزیع می‌شود. مراسم با چای و شیرینی پایان می‌یابد.
لنگی‌خوری: در برخی از مناطق هزاره‌جات رسم است که یک یا دوسه هفته پیش از عروسی مراسم لنگی‌خوری برگزار می‌شود. خانوادۀ داماد اقارب نزدیک عروس را مهمان می‌کند. بعد از صرف غذا، طبق سفارش خانوادۀ داماد، نزد هرکدام از مهمانان یک لنگی، یا لباس یا هم کمپل به عنوان تحفه می‌ماند. مهمانان بعد از دریافت تحایف و خورن چای و شیرینی محفل را ترک کرده و به خانه‌های شان بازمی‌گردند.
خرید و سرخرید رفتن: روز خاصی برای خرید جهزیه و لباس عروس تعیین می‌شود. چند نفر از خانوادۀ عروس و داماد (بیشتر زنان) برای خرید به بازار می‌روند. بعد از این‌که وقت نان ظهر فرارسید، داماد تمام کسانی را که در خرید لباس به بازار آمده‌اند، در رستوانت یا هوتل مهمان می‌کند و پول غذای آن‌ها را می‌پردازد. همچنین برای خانوادۀ عروس که در خرید شرکت کرده‌اند، طبق رواج، لباس یا چیز دیگری خریداری می‌کند. معمولاً عروس و داماد در خرید شرکت می‌کنند. لباس مطابق میل عروس و خانوادۀ عروس خریداری می‌شود.
شب خینه: یک شب پیش از عروسی، مراسم شب حنا/ خینه در خانۀ داماد برگزار می‌گردد. مراسم شب خینه همراه است با غذاخوری عمومی‌ قریه و مهمانان دعوت‌شده از سوی خانوادۀ داماد از بیرون قریه. در این شب مهمانان بعد از صرف غذا به رقص و آواز می‌پردازند. بر دستان داماد خینه می‌گذارند. بعد از آن، تعدادی از افراد از زنان و شماری از مردان نزدیک به داماد، خینه را به خانۀ عروس می‌برند. مراسم شب حنا در خانۀ عروس نیز با رقص و پایکوبی همراه است. در شهرها گاهی مراسم حنابندان در آغاز مراسم شب عروسی برگزار می‌شود. عروس و داماد با پوشیدن لباس مخصوص شب حنا، این مراسم را جشن می‌گیرند. بعد مراسم عروسی شروع می‌شود.
دست باز کردن بیری: در مراسم شب حنا، عروس یک مشت خود را بالای سر محکم می‌گیرد. داماد کوشش می‌کند آن را باز کند. اما عروس دست خود را باز نمی‌کند تا این‌که داماد مقدار پولی را در دست او می‌گذارد و او دست خود را باز می‌کند و داماد خینه بر دست او می‌گذارد و آن را با دستمال مخصوص عروس می‌بندد.
موی تقسیم عروس: در برخی از مناطق هزاره‌جات رسم است که در روز عروسی، برادر یا پدر عروس با پول میده/ پنج افغانگی یا دو افغانگی موی سر عروس را از هم دو تقسیم می‌کند. معلوم نیست این رسم از چه وقت باقی مانده و به چه منظور انجام می‌شود.
دستمال تای‌پایی داماد: در روز عروسی وقتی داماد نان ظهر را نوش جان کرد، برای پوشیدن لباس نو به خانۀ عروس می‌آید. خانوادۀ عروس یک دستمال نو به اندازۀ یک متر مربع زیر پای داماد پهن می‌کنند. داماد پای راست خود را روی آن می‌گذارد. افراد حاضر کوشش می‌کنند تا آن دستمال را تصاحب کنند. هرکس دستمال را تصاحب کرد پیروز میدان محسوب می‌شود و همه برایش کف می‌زنند. گاهی میان خویشان و دوستان خانوادۀ عروس و داماد در گرفتن دستمال تای‌پایی داماد رقابت سختی درمی‌گیرد. تا آنجا که به منازعه می‌کشد. این رسم اکنون از میان رفته است.
شیرینی تای‌جایی داماد: وقتی داماد برای پوشیدن لباس نو به خانۀ عروس وارد می‌شود، یک نفر از اقارب خانوادۀ عروس بالای تشک یا چوکی داماد، می‌نشیند. تا وقتی که پول قابل توجه خود را از دست داماد نگیرد، از جای داماد بلند نمی‌شود.
شیرینی بستره و صندوق لباس عروس: پیش از این‌که بستره و صندوق عروس را از خانه‌اش بیرون ببرند تا در موتر بگذارند، یک نفر از اقارب عروس بالای آن می‌نشیند. تا وقتی که از شخصی که می‌خواهد آن را بیرون ببرد، پول نگرفته، از جای خود بلند نمی‌شود. بعد از این‌که پول مورد نظر خود را دریافت کرد، صندوق و بستره خواب عروس را رها می‌کند.
نان ملیده: نان ملیده، نانی است که خانوادۀ عروس برای داماد و همراهان او درست می‌کنند. وقتی داماد برای پوشیدن لباس نو به خانۀعروس می‌رود، نان ملیده آورده می‌شود. داماد و همراهان او یک دو قاشق ماست‌خوری از آن نوش جان می‌کنند. سپس قاب دیگری آوری می‌شود و داماد مبلغی را روی قاب می‌گذارد. سپس قاب به پیش همراهان داماد برده می‌شود و آنان نیز مبلغی را بین قاب می‌گذارند. «نان ملیده» از فتیر خوردشده همراه روغن و مقداری بوره درست می‌شود.
زیارت دیگدان: زیارت دیگدان یا زیارت تنور یکی از مراسم‌های دیگری است که در روز عروسی انجام می‌شود. داماد وقتی لباس خود را در خانۀ عروس پوشید، برای زیارت تنور یا دیگدان به سر دیگدان راهنمایی می‌شود. و او مقدار پولی را به عنوان نذر دیگدان به اقارب نزدیک عروس که آنجا کنار تنور یا دیگدان نشسته می‌پردازد.
کمر بستن عروس و داماد: پیش از این‌که عروس را به طرف خانۀ داماد حرکت دهند، پدر یا برادر عروس دستمال سفیدی را به دور کمر عروس و داماد می‌بندند. هدف از آن استوار ماندن دامان و عروس بر عهد شان است. میان دستمال پولی را نیز می‌گذارند. در بعضی از مناطق میان دستمال مقدار گوشت لخم و پخته می‌گذارند.
نذر دعای عروس: بعد از این‌که عروس از خانه‌اش بیرون شده و داخل موتر نشست یا روی اسپ سوار شد، نان فتیر را می‌آورند و با دعای ملاامام آن را تکه تکه کرده میان حضار تقسیم می‌کنند. سپس موتر حرکت می‌کند.
دیگدان‌سازی پیش موتر: هنگامی‌که موتر عروس طرف خانۀ داماد حرکت کرد، کودکان برای گرفتن پول از داماد و خانواده‌اش به عنوان شیرینی، در مسیر راه دیگدان می‌سازند. دیگدان هم از گذاشتن چند سنگ به عنوان دیگدان و ماندن سبزه و علف روی آن ساخته می‌شود. بعد از این‌که کودکان دیگدان را ساختند، یک سر ریسمان را یکی و سر دیگر را شخص دیگر در مسیر موتر می‌گیرد. تا وقتی شیرینی خود را از داماد یا خانوادۀ داماد نگرفته‌اند، ریسمان را رها نمی‌کنند. ممکن است در مسیر راه چندین دیگدان ساخته شود. گاهی هم خانوادۀ داماد با قهر و ناسزا و بدون دادن پول، مسیر موتر عروس و داماد را باز می‌کنند.
بخش طلب کردن عروس: بخش طلب کردن عروس یکی از صحنه‌های دیدنی مراسم عروسی است. عروس اگر بر اسپ سوار است روی زین اسپ می‌ایستد تا وقتی که داماد یا پدر داماد برای او «بخش» نداده پایین نمی‌شود. «بخش» معمولاً زمین، موتر، دوکان، گاو یا اشیای قیمتی دیگری است که از جانب خانوادۀ داماد به عروس وعده داده می‌شود. اگر عروس در موتر است تا وقتی «بخش» خود را نگرفته از موتر پایین نمی‌شود و یا وقتی وارد خانه داماد می‌شود، تا وقتی «بخش» خود را نستانده، زمین نمی‌نشیند.
نذر پیش پای عروس: عروس پیش از این‌که وارد خانۀ داماد شود، گوسفند یا مرغی را به عنوان نذر پیش پای او ذبح می‌کنند.
سبزی لگد کردن عروس: قبل از این‌که عروس قدم به خانۀ داماد بگذارد، یک دسته سبزه می‌آورند و پیش پای او می‌گذارند تا اول پای خود را روی آن بگذارد و سپس وارد خانۀ داماد شود. بعضی جاها رسم است که به جای سبزه برنج یا گندم پیش پای عروس می‌پاشند.
تخت‌جمعی تخت‌جمی: تخت‌جمعی مراسم مستقل و خاص بعد از مراسم عروسی است. در تخت‌جمعی اقارب نزدیک داماد از زنان در خانۀ داماد جمع می‌شوند. بعد از رقص و پاکوبی، جهزیه‌ای که از جانب خانوادۀ داماد به عروس بخشیده شده به اشتراک‌کنندگان نشان داده می‌شود. بعد، اقارب نزدیک خانوادۀ داماد لباس یا پول یا ظرف به عنوان تحفه به عروس یا خانوادۀ داماد می‌بخشند. از طرف مقابل یعنی خانوادۀ داماد نیز «بقچه» از قبیل دستمال دست‌دوزی، لباس، چادر، و … به فرد مقابل داده می‌شود. گاهی در شهرها مراسم تخت‌جمعی بعد از مراسم عروسی در همان هوتل که مراسم عروسی برگزار شده، برگزار می‌گردد.
جامه مادر کلان: در برخی از مناطق هزاره‌جات مرسوم است که داماد گوسفند یا مبلغ قابل توجهی را به عنوان «جامه» به مادرکلان عروس می‌دهد.
روی دیدنی عروس: «روی‌دیدنی» عروس نیز یک رسم بسیار دلپذیر است که هنوز در برخی از مناطق هزاره‌جات رواج دارد. در روستاها، عروس بعد از این‌که به خانۀ خود (داماد) می‌رود، تا تخت‌جمعی برگزار نشده، روی خود را از همه پنهان نگه می‌دارد. وقتی مراسم تخت‌جمعی برگزار شد، اقارب نزدیک داماد، مبلغی را به عنوان «روی‌دیدنی» به عروس یا خسرمادرش می‌پردازد. سپس عروس صورت خود را به همه نمایان می‌سازد. در شهرها این موضوع تغییر کرده است. عروس از همان روز عروسی صورت خود را آشکار می‌کند. «روی‌دیدنی» هم در مراسم «تخت‌جمعی» به خسرمادر عروس پرداخت می‌شود.
بقچه بیری: قبلاً رسم بر این بود که بعد از عروسی روز «تخت‌جمعی» دستمال، آینه، شانه و یا چیزهای دیگری که عروس از خانۀ خود آورده بود به عنوان بقچه میان اقارب نزدیک داماد تقسیم می‌شد. فعلاً شکل «بقچه» اندکی تغییر کرده و به جای آینه، شانه یا.. لباس یا چادر به اقارب نزدیک داماد داده می‌شود.
دست بیری به آرد زدن: وقتی چند روز یا هفته از مراسم عروسی گذشت، خانواده داماد زنان قریه/ یا زنان نزدیک خود را برای مهمانی دعوت می‌کنند. عروس از فردای آن روز به پختن نان و یا شستن ظروف شروع می‌کند.
پای‌وازی: بعد از گذشت یک‌ماه از عروسی، خانوادۀ عروس دخترشان را «پای‌وازی» می‌آورند. همراه عروس، داماد و خانواده یا حتی اهالی قریه را مهمان می‌کنند. مدت یک‌ماه یا کمتر که از مهمانی عروس گذشت، داماد دوباره به دنبال عروس می‌آید و او را با خود می‌برد.
بخش داماد: وقتی داماد برای بردن خانمش به خانۀ خسر می‌رود، حین برگشت، خسور (پدر دختر) گوسفند یا بزی را به عنوان «بخش» به داماد می‌دهد که با خود ببرد. بعضی جاها این رواج از بین رفته است.
مراسم بیری بیرون کردن: بعد از گذشت حدود یک‌ماه از مراسم عروسی، خانوادۀ داماد نذر می‌کند. اقارب نزدیک خود از اهالی قریه را دعوت می‌کند. زنان، بیری/ عروس را با دف و دریا از خانه بیرون کرده به نزدیک‌ترین زیارت می‌برند و آنجا نان فتیر/ نذریه را میان حاضران تقسیم می‌کنند. بعد از زیارت، دوباره عروس را به خانه‌اش (خانۀ داماد) برمی‌گردانند. از آن روز به بعد عروس به دنبال کارهای معمول خانه می‌رود. مثلاً برای شستن ظروف به جوی می‌رود. تا وقتی این مراسم انجام نشود، هیچگاه بیرون از خانه برای کار نمی‌رود.
کِبچه و سردرزی: یکی از رسم‌هایی که هنوز در میان مردم هزاره‌جات معمول می‌باشد، کِبچه و سردرزی است. و آن پولی است که پدر داماد به خانوادۀ عروس بابت زحمات شان می‌پردازد. خانواده عروس مقداری از آن را به مسجد قریه می‌بخشد.