شرایط امنیتی در این چند سال قربانی زیادی از مردم گرفته‌است. از اختطاف افراد و راه‌گیری تا حوادث ترافیکی و از همه مهم‌تر انفجارهای پشت‌سرهم. با این وجود مردم دست از تلاش و گذران زندگی نکشیده‌اند. سعی کرده‌اند به رخ‌شان نیاورند که زیستن در کشوری به نام افغانستان چقدر وحشتناک و دردآور و طاقت‌فرساست. کشوری که چندین سال است روی امنیت و خوشی را ندیده است. حتی حضور بیست ساله‌ی ناتو نتوانست افغانستان را به یک کشور امن تبدیل کند. بحران‌های امنیتی همیشه از مردم قربانی گرفته است. به‌ویژه از مردم هزاره که سال‌های متمادی به‌گونه‌ی هدف‌مند مورد حملات انتحاری و کشتارهای دسته‌جمعی قرار گرفته‌اند.
علی‌رغم چنین حوادث دردناک، اما روحیه و انگیزه مردم کشور و به‌ویژه، هزاره‌ها ستودنی بوده و انگیزه آن‌ها برای کسب علم و دانش زبان‌زد شده است. حادثه « کاج» که دست‌کم جان 55 دانش‌آموز را گرفت و بیش از 124 نفر زخمی برجای گذاشت و واکنش‌های شدید داخلی و بیرونی برانداخت؛ نه تنها نتوانست انگیزه این مردم برای علم‌آموزی را به بوته یأس بنشاند، بلکه دانش‌آموزانی که از این حادثه زنده مانده‌اند حتا از قبل کرده بیشتر روحیه و انگیزه کسب دانش سر کلاس‌های درس‌شان می‌روند.
یک استاد کاج به پرسشم که شاگردان شما اکنون پس از حادثه سر کلاس حاضر می‌شوند و با چه روحیه‌ای؟ پاسخ داد که بیشترشان برگشته‌اند سر درس‌های‌شان. بیشترشان با روحیه قوی و با شوق زیاد اما یک‌عده‌ی با علاقه‌مندی کمتری می‌آیند. استاد احمدی افزود: مقصد امروز شاگردی آمده بود که پایش شکسته، دستش شکسته، یکسره درحال مطالعه فارم کانکور بود.
بر علاوه استاد الهام ماستر در اقتصاد و استاد برحال یکی از دانشگاه‌های خصوصی کابل، گفت، « یکی از دانش‌جویان دانشگاه هم متأسفانه در کاج به شهادت رسیده. دانش‌جویان وضعیت خوبی نداشت. خیلی متأثر شده بودند. حتی سر یکی از دختران حمله آمد. در کلاس از هوش رفت. انگیزه نداشت. وضعیت خیلی بد بود. اما این روزها دوباره به درس ادامه می‌دهد؛ با انرژی تمام. چون تنها اسلحه دانش‌جویان همان تحصیل علم و دانش است.» وی می‌افزاید که دانش‌جویان می‌گویند «اهل عقب‌نشینی نیستند» و « باید به تحصیل خود ادامه دهند.» استاد الهام علاوه می‌کند که این در ذات خود انگیزه است؛ انگیزه‌ی جنگیدن با جهل و تاریکی.
در این میان با دانش‌آموزی در تماس می‌شوم که صنف دوازدهم مکتب است. می‌گوید در مکتب‌شان دانش‌آموزان در کل از صنف اول تا دوازده‌هم بی‌انگیزه‌اند. اشتیاقی برای درس‌خواندن ندارند. او گفت که بیشتر شاگردان صنوف لیسه، تصمیم دارند پس از امتحان سالانه به خارج بروند. در ادامه او می‌افزاید که دیگر درس‌خواندن در این کشور سودی ندارد.
شرایط ضیق امنیتی بعضی‌ها را باانگیزه‌تر و سخت‌کوش‌تر کرده است و برای بعضی هیچ انگیزه‌ای نگذاشته است. نمی‌توان پیش‌بینی کرد که تا چه زمان لازم است که مردم این کشور روی امنیت را ببینند. تاکنون هیچ حکومتی از عهده این مهم برنیامده است. تأثیرات روحی زیادی را مردم از این ناامنی‌ها متقبل شده‌اند و در این میان از دست دادن کودکان و جوان‌های‌شان در انتحاری کورس کاج، برای‌شان طاقت‌فرسا بوده است. با این همه والدین و استادان آن‌ها از ادامه تحصیل و انگیزه بالای دانش‌اموزان که زنده مانده‌اند، سخن می‌گویند وتشویق می‌گنند.
شهاب‌الدین حسنی
