دومین نشست آموزش داستان‌نویسی روز جمعه ( 29 جدی) به صورت آنلاین برگزار گردید.
در این نشست که شماری از مهارت‌جویان از کشورهای مختلف حضور داشتند، استاد سید ابوطالب مظفری، نویسنده، شاعر و منتقد ادبی پیرامون اهمیت داستان‌نویسی و ضرورت آموزش مهارت داستان‌نویسی صحبت کرده، خلاقیت، تخیل و احساس را اساس نگارش دراماتیک دانست.
وی همچنین با اشاره به وجوه مشترک و تفاوت‌های ادبیات دراماتیک و غیردراماتیک، داستان را از جمله ادبیات داراماتیک دانسته به شرح برخی از انواع ادبیات غیردراماتیک پرداخت.
استاد ابوطالب مظفری افزود: برای شناخت بهتر ادبیات دراماتیک ضروری است تا شماری از انواع ادبیات غیردراماتیک را معرفی نماییم.
وی در ادامه به بیان برخی از ویژگیهای یک مقاله پرداخت و شناخت داستان را مستلزم شناخت خصوصیات یک مقاله دانست.
در زیر فشردۀ صحبتهای استاد مظفری را می‌خوانید.
آموزش داستان نویسی
- 2)
مقدمه
ادبیات از منظرهای مختلف، دسته‌بندی‌های گوناگونی دارد:
الف. تقسیم ادبیات به لحاظ ساختار:
- ادبیات منظوم: به آن نوعی از ادبیات گفته می‌شود که اساس آن را قاعده‌مندی تشکیل می‌دهد و از ظوابط خاصی پیروی می‌کند.
- ادبیات منثور: از قاعدۀ خاصی پیروی نمی‌کند. مانند تاریخ بیهقی، سفرنامه ناصر خسرو…
ب. تقسیم ادبیات به لحاظ درون‌مایه:
- ادبیات داراماتیک: مانند داستان، افسانه، قصه، شعر، نمایش‌نامه، فیلم‌نامه، و…
- ادبیات غیردراماتیک: مانند مقاله‌نویسی، گزارش‌نویسی، تاریخ نویسی، سفرنامه‌نویسی، خاطره‌نویسی و…
نکته 1:
برای این‌که ادبیات دراماتیک را بشناسیم ضروری است تا ادبیات غیرداراماتیک را بررسی نماییم؛ زیرا «تعرف الاشیاء باضدادها». از طرف دیگر ادبیات دراماتیک و غیردراماتیک در عین حال که باهم تفاوت آشکار دارند، اشتراکاتی نیز دارند. مانند داستان‌نویسی با خاطره و سفرنامه‌نویسی.
نکته 2:
نویسنده دو معنا دارد:
- معنای عام: در این معنا به کسی نویسنده گفته می‌شود که متنی را خلق نماید (هرگونه متنی باشد).
- معنای خاص: در این معنای به کسی نویسنده گفته می‌شود که کارش ادبیات دراماتیک یا خلّاقه باشد. مثل داستان‌نویسی. نویسنده در این معنا، با فعل شدن ارتباط می‌گیرد. ذاتاً هیچ‌کس نویسنده نیست. باید آن را بیاموزد. کار خلاقانه انجام دهد.
نکته 3:
ما در زبان از دو منظر نگاه می‌کنیم:
- گذر منطقی زبان: از این منظر ادبیات بر پایۀ منطق و استدلال استوار می‌باشد. ادبیات غیرداراماتیک و غیرخلاقه شامل این نوع می‌گردد.
- گذر عاطفی و روانشناسی زبان: از این منظر ادبیات بر پایۀ عاطفه، احساس و تخیل استوار می‌باشد. ادبیات خلاقه شامل این نوع می‌گردد.
برخی از انواع ادبی شامل گذر منطقی زبان می‌شود مانند ادبیات تعلیمی و برخی نیز شامل گذر روانشناسی زبان می‌گردد مانند تغزل و بعضی نیز بینابین است مانند شاهنامه و مثنوی. چون واقعیات زندگی را بیان می‌کنند در جمع گذر منطقی زبان قرار می‌گیرند و چون از تخیل، احساس و عاطفه بهره برده‌اند شامل گذر روانشناسی یا عاطفی زبان می‌شوند.
خلاصه ویژگیهای نگارش غیردراماتیک:
- واقعه‌نگاری: ادبیات غیردراماتیک رویدادهای بیرونی را ثبت و بیان می‌کند. مثل مقاله‌نویسی، گزارش‌نویسی، سفرنامه‌نویسی و…
- از احساس و خیال کمتر مایه می‌گیرد.
- تأثیرگذاری بر اندیشه مخاطب.
- قاعده‌مندی: با جوشش و خلاقیت ارتباط صد درصد ندارد بلکه براساس قاعده نوشته‌شود. برخلاف داستان و شعر که بیشتر بر خلاقیت استوار است. (جوششی و کوششی)
- کلی‌نگری: ادبیات غیردراماتیک کلی‌نگر است. مانند مقاله‌نویسی، خاطره‌نویسی، و… که به کلیات موضوع پرداخته می‌شود. برخلاف داستان که تمام افعال شخصیت داستان را تشریح می‌کند.
- داشتن بیان صریح و مستقیم: ادبیات غیردراماتیک مستقیم و صریح سخن می‌گوید. کلمات معنای قاموسی خود را دارد نه معنای هنری. برخلاف ادبیات دراماتیک که کلمات در معنای هنری خود به کار می‌روند. (به صحرا شدم عشق باریده بود).
شرحی بعضی از انواع ادبیات غیردراماتیک
مقاله‌نویسی
الگوهای خوب مقاله‌نویسی:
- آثار دکتر عبدالحسین زرین‌کوب
- آثار محمدعلی اسلامی
- آثار شاه‌رخ مسکوب
- آثار نجف‌علی دریابندری
- آثار قاضی محمدزاده
- تاریخ بیهقی
- تذکره الاولیاء
- کشف المحجوب
- سفرنامه ناصر خسرو
تعریف مقاله:
الف. مقاله نوشتاری است که براساس دانش تخصصی و گسترده در موضوع خاص مبتنی بر مشاهدات عینی نوشته می‌شود.
ب. مقاله متن تحقیقی، تخصصی، استدلالی است که در اکثر موارد به صورت مستقیم و سازماندهی اطلاعات و آمار واقعی به دور از خیال و احساس مقاله‌نویس در صدد اثبات مطالب ناگفته در ذهن خواننده است.
ویژگیهای مقاله‌نویسی:
- مستقیم‌گویی
- عدم شخصیت‌پردازی
- داشتن نتیجه
- عدم ارتباط مستقیم با موضوع انسان
- پراکندگی موضوعات
- تقسیم براساس موضوع
- نگارش براساس منابع
- جدید بودن
- داشتن نگاه ویژه به موضوع
نکته 1: حرکت گام به گام: تحقیق، فیش‌برداری، تنظیم فیش‌ها، نگارش، عنوان، تحلیل، چک منابع.
نکته 2: انگیزه‌دهی برای نوشتن مقاله؛ مانند مشارکت در مسابقه، انستاگرام، و …
