دهمین نشست آنلاین آموزش داستان‌نویسی برگزار شد

دهمین نشست آنلاین آموزش داستان‌نویسی تحت نظر استاد ابوطالب مظفری روز جمعه (10 حمل)  با حضور مهارت‌جویان داستان‌نویسی برگزار گردید.

استاد ابوطالب مظفری درادامه بحث گذشته به موضوع طرح و پی‌رنگ در داستان پرداخت و انواع طرح را به صورت مفصل توضیح داد. در زیر فشردۀ مباحث استاد مظفری را می‌خوانید.

***

شکل طرح

شکل طرح از مطالعۀ داستان‌های مختلف به دست می‌آید. برای توضیح اشکال طرح در داستان باید گفت که هر داستان از شیوۀ تعامل انسان‌ها با یکدیگر ساخته می‌شود. ساحات تعامل انسان‌ها با یکدیگر ناشی از پنج ساحت وجودی انسان است:

1. باورها و عقاید
2. احساسات و عواطف
3. خواسته‌ها
4. ساحت گفتار
5. ساحت کردار

سه ساحت نخست، ساحات درونی انسان است. از این پنج نوع ساحت، سه نوع تعامل به دست می‌آید:

1. اعضا و جواریح(عمل)
2. احساسات و عواطف (منش)
3. مغز و تفکر (اندیشه)

داستان‌ها بر اساس تغییر به وجود می‌آید. این تغییرات گاهی بر مبنای «عمل» است، گاهی بر مبنای «منش» است و گاهی بر مبنای «اندیشه» است. گاهی هم یکی را مبنا و دوتای دیگر را کمک‌کننده قرار می‌دهیم و از آن سه نوع طرح به دست می‌آید:

1. طرح عمل: در صورتی که داستان بر مبنای عمل ساخته شود.
2. طرح منشی: در صورتی که داستان بر مبنای منش ساخته شود.
3. طرح اندیشه: در صورتی که داستان بر مبنای اندیشه ساخته شود.

   

انوع طرح عمل:

منظور از عمل، منزلت اجتماعی، ثروت، شهرت، سلامتی و …است. مبنای درگیری در داستان یکی از این چیزهاست.

طرح عمل خود به چند دستۀ زیر تقسیم می‌شود:

1. طرح حادثه: مرکز ثقل طرح، حادثه و اتفاق است. مانند داستان‌های جنایی، پولیسی و اکشن. معمولاً طرح حادثه به تحول شخصیت‌ها نمی‌انجامد.
2. طرح غمناک: در این نوع طرح، قهرمان به دلیل ساختار خود دچار مشکل می‌شود و احساس افسوس خواننده نسبت خود را برمی‌انگیزد.
3. طرح تراتژیک: در این نوع طرح جدال قهرمان با ماوراءالطبیعت است. خواننده از شکست قهرمان احساس افسوس نمی‌کند.
4. طرح تنبیهی: در این نوع طرح، شخصیت داستان به دلیل عمل بد منفور خواننده واقع می‌شود.
5. طرح احساساتی: در این نوع طرح، خواننده از این که قهرمان داستان نجات یافته، احساس رضایت می‌کند.
6. طرح تحسین: قهرمان داستان تحسین خواننده را برمی‌انگیزد.

انواع طرح منش:

منظور از منش، داشتن هدف، عادات، اراده و آزادی است.

طرح منش به چهاردستۀ زیر تقسیم می‌شود:

1. طرح بلوغ: این نوع طرح در طیف جوان و نوجوان رخ می‌دهد. قهرمان از نداشتن هدف به یافتن هدف حرکت می‌کند.
2. طرح اصلاح: در این نوع طرح، قهرمان کم‌تجربه نیست اما راه خطا را در پیش گرفته است. در پایان وقتی در دوراهی سعادت و شقاوت قرار می‌گیرد، راه سعادت را انتخاب می‌کند.
3. طرح آزمایش: در این نوع طرح قهرمان تحت فشار از اهداف خود دست برمی‌دارد. در نتیجه موفق می‌شود.
4. طرح انحطاط: در این نوع طرح، قهرمان به دلیل جاه‌طلبی دچار سقوط و شکست می‌شود. روند تغییر از خوبی به بدی است.

انواع طرح اندیشه

منظور از اندیشه حالت خرد و دانش انسان است.

طرح اندیشه خود به چهارگونه مختلف تقسیم می‌شود:

1. طرح تربیت: در اینجا تحول قهرمان از ضعف به تعالی اندیشه است. رمان «فانوس دریایی» نمونه‌ای از این نوع طرح به شمار می‌رود.
2. طرح کشف: قهرمان از وضعیت خود خبر ندارد. دچار ضعف اطلاعات است. اطلاعاتش بعدا تکمیل می‌شود. مثلاً در کاری فریب خورده است و در آخر دچار ناامیدی یا پختگی می‌گردد.
3. طرح انفعالی: در این نوع طرح باورها در داستان دچار دگرگونی می‌شود. مانند داستان «غرور و تعصب».
4. طرح توهم‌زدا: دراینجا قهرمان نسبت به باورهای قبلی خود بی‌باور می‌شود. در نتیجه احساس پوچی می‌کند.

طرح سفر: منظور از آن طرحی است که برای دورۀ غارنشانی آدم‌ها ساخته شده است. مانند داستان‌های اسطوره‌ای.

طرح وحدت سه‌گانه: این طرح مناسب دوره کشاورزی و رفتن انسان به سمت شهرنشینی است.

طرح دوگانه عامه پسند و روشنفکر: در این نوع طرح نویسنده برای انبوهی از آدم‌ها می‌نویسد. مانند رمان «آرزوهای برباد رفته».

طرح خورده پی‌رنگ: خصوصیت این نوع طرح گستردگی و بزرگی پیرنگ آن است. تمرکز آن بالای درون آدم‌هاست.