رسم و رواج عروسی در مناطق مختلف افغانستان به شیوه‌های گوناگون اجرا می‌شود. این رسم و رواج‌ها طی دو دهه‌ی اخیر دستخوش تغییرات زیادی شده است. منطقه سرچشمه ولسوالی جلریز ولایت میدان وردک یکی از مناطق افغانستان است که رواج‌های عروسی در آن‌جا تغییرات چشمگیری یافته است.
این تغییرات عموماً شامل شیربها، لباس و زیورات عروس، شیوه‌ی انتخاب همسر، ابزارهای حمل ونقل، آگاهی‌دهی، تعداد مهمانان و… می‌شود.
رقیه تیموری باشنده پشت‌مزار سرچشمه ولسوالی جلریز ولایت میدان وردک می‌گوید: «در گذشته انتخاب همسر به وسیله‌ی خانواده داماد و عروس صورت می‌گرفت. از دختر و پسر کدام نظری گرفته نمی‌شد؛ اما حالا ازدواج به خواست دوطرف صورت می‌گیرد.»
او که دو سال پیش با یکی از باشندگان ولسوالی جلریز میدان وردک نامزاد شده، می‌گوید: «من از طریق فیسبوک با شوهرم که در یکی از کشورهای خارجی است، آشنا شدم. سه سال باهم صحبت داشتیم تا این که خانواده‌ی شوهرم برای خواستگاری آمد. خانواده‌ی من در ابتدا مخالفت می‌کرد اما بعد تسلیم شد.»
او که از این انتخاب خود راضی به نظر می‌رسد و می‌گوید من برخلاف رسم و رواج منطقه و خواست خانواده‌ام، مبلغ یک‌ونیم لگ افغانی را گله تعیین کردم و شیرینی‌خوری را نیز بسیار مختصر، با حضور 30 نفر انجام دادم.
او می‌افزاید: « قلین یا گله که در بعضی جاها به آن طویانه می‌گویند، در منطقه‌ی ما 300 هزار افغانی است. بسیاری از خانواده‌ها قدرت پرداخت آن را ندارند. از این جهت مجبورند که یا هیچ عروسی نکنند یا در سن 30 و 40 سالگی ازدواج کنند.»
او که قبلاً در یکی از بانک‌های کشور کار می‌کرد، می‌گوید بسیاری از خانواده با تعیین مبلغ بلند به عنوان گله، در حقیقت دخترش را مورد معامله پولی قرار می‌دهد.
او همچنین خرید لباس و زیورات را یکی دیگر از رواج‌های ناپسند منطقه می‌خواند و می‌افزاید: من فقط یک انگشتر طلا به مبلغ 30 هزار افغانی خریدم و از خریدن گردنبند طلا خودداری کردم. در حالی که بسیار از دختر خانم‌ها علاوه بر انگشتر، تا 400 هزار افغانی گردنبند طلا از خانواده داماد می‌خواهند.»
به گفته‌ی او در گذشته مردم به جای زیورات طلا از سنگ‌های قیمتی مانند لاجورد، عقیق و نقره استفاده می‌کردند و به عنوان دستبند و پایزیب از آن استفاده می‌کردند؛ اما حالا طلا تنها ابزار زینتی است که عروس‌ها از آن استفاده می‌کند.
مصارف عروسی یکی از مشکلاتی که خانواده‌های داماد با آن رو به رو می‌باشند.
صدیقه باشنده‌ی دیگر سرچشمه که فعلاً در یکی از کشورهای خارجی زندگی می‌کند و پنج سال پیش عروس کرده است، می‌گوید: «من مراسم عروسی خود را در یکی از هوتل‌های ایران با حضور 60 نفر از اقوام برگزار کردم. »
این در حالی است که مراسم عروسی در کابل با حضور حداقل 1000- 2000 نفر در هوتل‌ها برگزار می‌شود.
جمیله 45 ساله که فعلا 3 فرزند دارد و در منطقه سرچشمه ولسوالی جلریز زندگی می‌کند، می‌گوید خرج عروسی امروز چندین برابر مصارف عروسی در گذشته است. او می‌افزاید: «وقتی من عروسی کردم، مرا با اسپ به خانه‌ی شوهرم رساندند. نزدیکان داماد با شادیانه از ما استقبال کردند. اما امروز در مراسم عروسی، چندین هزار افغانی را موتر گل‌پوش می‌کنند و عروس را به خانه داماد می‌رسانند.»
او همچنین می‌افزاید: در گذشته در منطقه ما برای خبر کردن مردم جهت شرکت در عروسی یا تخت جمی دو نفر از کودکان تعیین می‌شدند؛ اما امروز کارت دعوت چاپ می‌کنند و مردم را آگاهی می‌دهند که این خود یک مصرف اضافی است.»
او که رقص و موسیقی را از جمله رواج‌های جدید می‌خواند و می‌گوید: «در گذشته وقتی زنان و دختران برای بردن عروس می‌رفتند، دایره می‌زدند و به صورت دسته بیت و غزل می‌خواندند:
گُله بردیم
برگ گُله بردیم
از خانه عروس
شیرین گله بردیم
یا:
دره وا کن
دروازه را واکن
دروازه نگین داره
چارقلف زرین داره
زهرا 22 ساله باشنده‌ی اصلی سرچشمه، که فعلا صاحب 2 فرزند است و هفت سال پیش در کابل عروسی کرده می‌گوید: «من در یکی از سالن‌های عروسی غرب کابل جشن عروسی گرفتم. 700 نفر در آن شرکت کرده بودند. من در یک شب سه نوع لباس تبدیل کردم و 400 هزار افغانی را طلا خریدم. پدرم 300 هزار افغانی را طویانه از خانواده شوهرم گرفته بود.»
او این کار را نادرست می‌خواند و می‌گوید: «مصارف عروسی در افغانستان خیلی بالاست. این امر سبب می‌شود که فقر در جامعه افزایش پیدا کند. مردان برای نجات از فقر و پرداختن قرض مصارف عروسی سال‌ها به خارج از کشور بروند.»
زرمینه باشنده اصلی سرچشمه که فعلاً در قلعه ناظر از مربوطات ناحیه ششم شهر کابل زندگی می‌کند می‌گوید: «من وقتی عروسی کردم شانزده سال داشتم. ما در بامیان زندگی می‌کردیم و خانواده شوهرم در سرچشمه بودند. ازدواجم مطابق میل خانواده‌ی ما صورت گرفت. جشن عروسی بسیار ساده گرفتیم. یک لباس اصیل افغانی، با یک لباس، کلاه و واسکت پرروپی نقره را در روز عروسی پوشیدم. چند مرد و زن کهن‌سال برای بردنم آمده بودند و مرا با موتر مسافربری به اسم چکله از طریق سرک خامه تا نزدیک منطقه بردند و سپس با اسپ تا خانه شوهرم رساندند.
رسم و رواج عروسی طی دو دهه اخیر تغییرات زیادی یافته است. این تغییرات شامل مصارف عروسی نیز می‌شود.
مصارف پرهزینه عروسی در افغانستان بسیاری از خانواده‌ها را مجبور کرده است تا مراسم ازدواج و نامزادی را به تأخیر انجام دهند و داماد برای پیدا کردن پول ازدواج، سال‌ها در بیرون از کشور به سر ببرد.
گزارش از: ذکیه تیموری
عکس: شبکه های اجتماعی
