یکی از جاذبه‌های گردشگری مهم ولایت بدخشان آرامگاه ناصرخسرو بلخی، شاعر، ادیب، فیلسوف و حکیم قرن پنجم است. این آرامگاه در شهر یمگان بدخشان موقعیت دارد. اکنون این آبده مهم تاریخی افغانستان خطر فروپاشی تهدید می‌کند.
ناصر خسرو بلخی کیست؟
ابومُعین ناصر بن خُسرو بن حارث قُبادیانی بَلخی، مشهور به ناصرخسرو (۳۹۴–۴۸۱ ه.ق) از شاعران بزرگ فارسی‌زبان، فیلسوف، حکیم و جهانگرد افغانستانی در ۹ ذیقعده ۳۹۴ قمری (۳ سپتامبر ۱۰۰۴ م/ ۱۲ سنبله ۳۸۳ خورشیدی) در قبادیان از توابع ولایت بلخ در یک خانواده ثروتمند دولتی دیده به جهان گشود. نسب او در 9 پشت به موسی بن جعفر می‌رسد. او با تحصیل علوم متداوله مانند فلسفه، حساب، طب، موسیقی، نجوم، کلام و شعر از مرتبه و جایگاه بلندی در دربار پادشاهان و امیران از جمله سلطان‌محمود و سلطان‌مسعود غزنوی، چغری‌بیک برادر طغرل‌بیک دست یافت. او در کنار حافظ و رودکی جزء سه شاعر بنامی است که کل قرآن کریم را حفظ داشتند. ناصرخسرو پس از تحول روحی و عرفانی که در عالم رؤیا بر او دست داد، برای کشف حقیقت به حج مشرف شد و سپس هفت سال به کشورهای مختلف از جمله آذربایجان، ارمنستان، آسیای صغیر، حلب، طرابلس، شام، سوریه، فلسطین، جزیرة العرب، قیروان، تونس و سودان سفر کرد و شش سال در مصر اقامت نمود. در آنجا به مذهب اسماعیلی روی آورد و برای تبلیغ آن به بلخ، مازندان و نیشابور ایران رفت و سرانجام به دعوت امیرعلی بن اسد از امرای محلی بدخشان آمد و 20-25 سال آخر عمر خود را بدون داشتن زن و فرزند در یمگان بدخشان سپری کرد. نهایتاً در سال ۴۸۱ قمری (۱۰۸۸ میلادی/ ۴۶۷ خورشیدی) در همانجا وفات نمود. اکنون مزارش زیارتگاه عام و خاص است. از او 22 اثر گرانسنگ در علوم مختلفه برجای مانده است که مهم‌ترین آن‌ها «سفرنامه ناصر خسرو» و دیوان اشعار او به زبان فارسی می‌باشد. ناصرخسرو نزد مردم محل با القابی چون حجت، پیر کوهستان و سید شاه ولی یاد می‌شود.
آرامگاه ناصر خسرو بلخی
آرامگاه ناصرخسرو بلخی در شهر یمگان و در دامنه تپه‌های بلند و سرسبز واقع شده است. دیوارها، ستون‌ها و سقف آرامگاه به شکل هنرمندانه با آیاتی از قرآن کریم تزیین و حکاکی گردیده است. آنچه بر جذابیت آن افزوده همین نوع معماری قدیم آن است. فضای داخلی آرامگاه ساده و دیدنی می‌باشد.
این آرامگاه در اثر حوادث طبیعی آسیب‌های زیادی دیده است. بی‌توجهی مسئولان حکومتی باعث شده است تا این بنای تاریخی مهم در خطر فروریزی قرار بگیرد.
بالاتر از آرامگاه ناصر خسرو کلبه گلینی بر تپۀ بلندی قرار دارد که توجه هر بیننده را به خود جلب می‌کند. قدمت آن نیز به بیش از 400 سال می‌رسد. تاریخ ساخت آن در سقف چوبین کلبه نگاشته شده است. روشن نیست این کلبه توسط چه کسی و به چه منظور ساخته شده است.
گفته می‌شود که در گذشته قرآن بزرگی از جنس پوست آهو در صندوقی کنار قبر ناصر خسرو نگه‌داری می‌شد که زمان داودخان نخستین رئیس جمهور افغانستان به غرض نگه‌داری در آرشیف ملی به کابل انتقال داده شد. اما امروزه اثری از آن وجود ندارد.
نگارش: محمودجعفری
عکس از: سیستم جامع معلومات گردشگری افغانستان https://atis.a
