ستایش عطایی
طویانه یا گله مقدار پولی است که خانواده عروس از خانواده داماد می‌گیرد. دختران در مناطق مختلف افغانستان به شکل‌های گوناگون در مقابل پول و بدل معامله می‌شوند و این رواج پیامدهای ناگواری را برای خانواده پسر به وجود می‌آورد.
پسران وقتی به سن ازدواج می‌رسند باید به فکر جمع کردن پول برای پرداخت هزینه‌های ازدواج‌شان باشند که بخش عمده آن را گله (طویانه/ قلین) تشکیل می‌دهد. همین امر باعث شده تا داماد برای جمع‌آوری پول قرض دست به دامن اطرافیان خود بزند و یا سال‌ها خطر مهاجرت را قبول کند. حتا خیلی از جوانان به خاطر بلند بودن هزینه، خیال ازدواج را از سر بیرون می‌کنند.
بدبختانه ارزش و اعتبار یک زن را در خانواده شوهر مبلغ پولی که خانواده شوهر برای او می‌پردازند و نیز جهیزیه‌ای که زن همراه خود به خانه شوهر می‌آورد تعیین می‌کند. در دو دهه اخیر مبلغ طویانه در مناطق مختلف افغانستان از سه‌صد هزار افغانی تا به بیش از یک میلیون افغانی رسیده و هزینه‌های جانبی همچون طلا، زمین، گاو، گوسفند و دیگر اجناس منقول یا غیرمنقول گرانبها نیز به آن افزود شده است.
در بعضی از مناطق افغانستان، مردم مقدار طویانه را کمتراز یک لگ یا یک‌ونیم لگ افغانی تعیین کرده‌اند. این نشان می‌دهد که موضوع فروش یک انسان در برابر پول میان مردم افغانستان امر عادی و پسندیده‌ای است.
محبوبه (نام مستعار) یکی از باشندگان ولایت کابل می‌گوید: «من قربانی این رسم مزخرف و غیردینی شده‌ام چون پدرم، شوهرم را مجبور به دادن 10 لگ افغانی کرد و شوهرم مجبور شد برای کار به بیرون از کشور برود. لذا ما 6 سال نامزاد ماندیم. اکنون که 8 سال از عروسی ما می‌گذرد اما هنوز بعضی از قرض‌دارها پشت خانه می‌آیند. من با شرمندگی پیش خانواده شوهرم زندگی می‌کنم.»
طویانه سنگین برای هردوطرف (عروس و داماد) جز درد و رنج چیز دیگری ندارد. این رسم از کابل شروع می‌شود و تا مناطق مرکزی هزاره‌‌نشین هرات، بامیان، غزنی، بادغیس و بدخشان می‌رسد و زنان و دختران جوان با نام‌های مختلفی همچون گله، قلین، ولور، بخش، پیشکش و غیره با پول معامله می‌شوند. به‌جز مهریه که جایگاه شرعی در اسلام دارد، طویانه و انواع آن هیچ‌گونه جایگاه قانونی یا شرعی در افغانستان ندارد.
سبحان 43 ساله مجرد می‌گوید: «زن گرفتن خیلی سخت است. آن قدرگران و کمرشکن است که ترجیح می‌دهم مجرد بمانم.»
راه دیگری که در ازدواج دختران به جای طویانه اجرا می‌شود این است که یک دختر از یک خانواده با دختر یک خانواده دیگر هم‌زمان مانند کالا به کالا مبادله می‌شوند؛ درافغانستان به آن بدل یا استخوان‌الیش می‌گویند. در رسم بدل خانواده‌ای که هم پسر جوان و هم دختر جوان یا نوجوان دارد، تلاش می‌کند تا با خانواده دیگری با همین شرایط ارتباط برقرار کند. در این صورت بدون پرداخت طویانه، دختر بدهد و دختر بیاورد. این گونه ازدواج‌ها در افغانستان معمولا آینده وحشتناکی دارند. دو دختر که در واقع قربانی برادرانشان شده‌اند در حالت مقایسه‌ای زندگی می‌کنند و هر کدام به ازای وضعیت خوب یا بد آن دیگری، پاداش یا مجازات دریافت می‌کند.
میزان طویانه
میزان و مقدار طویانه در میان اقوام مختلف افغانستان و نیز طبقه‌های مختلف اجتماعی متفاوت است. در شمال افغانستان در میان اقوام ازبک، ترکمن و تاجیک به طویانه، قلین می‌گویند. از آن جایی که معمولاً زنان در شمال افغانستان قالی‌بافی، گل‌دوزی و دیگر صنایع ظریف دستی انجام می‌دهند مبلغ طویانه یا همان قلین بیشتر است. البته طبقه اجتماعی و مالی خانواده دختر نیز تعیین‌کننده‌ی این مبلغ است؛ ازدواج با یک دختر از خانواده‌ی نسبتاً متمول در شمال افغانستان هزینه هنگفتی دارد؛ برای مثال برای ازدواج با یک دختر قالی‌باف حداقل بیش از پنج لگ افغانی باید پرداخته شود و افزون بر آن طلا و گله‌های گاو، گوسفند و بز نیز ضمیمه طویانه می‌شود.
در میان خانواده‌های جنوب و شرق افغانستان که اکثراً پشتون‌اند و ملک و زمین بیشتری نیز دارند، میزان طویانه به مراتب بیشتر است.
در ساختاری که زن امکان ابراز وجود، نظر و عقیده ندارد نمی‌تواند واکنشی هم به تصمیم مردان خانواده داشته باشد و فروختن یک موجود بی‌زبان، گزینه ساده و بی‌‌دردسر برای مردان خانواده محسوب شود. برای بهبود مصارف و تامین معیشت خانواده‌ها، فروش دختران کودک و نوجوان بدون در نظر گرفتن سن، وضعیت جسمی و روحی آنان اولین گزینه است. فروش دختران مصداق واقعی برده داری در قرن بیست و یک است.
